Euskaraz joko, jolas irizpiderik gabe erabiltzen ditugu askotan. Hona hemen "jolas"en inguruan OEHk dioena

jolas (V, G-goi-azp; Lar, Mg Nom 67, Añ, Izt, H (s.v. solas)). Ref.: A; Iz ArOñ, UrrAnz; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 183.

1. Entretenimiento, diversión, juego (en el que no hay apuestas ni competición). "Quiete, jatondoreko jolasa, lat. recreatio post prandium" Lar. "Entretenimiento", "juego, entretenimiento", "diversiones" Añ. "Juegos, deportes, diversiones. Euskal-jolasetan, indarra beti temarik nausiña" Etxba Eib. "Ze jolasetan ibiliko gera? (G-goi-azp)" Gte Erd 183. Tr. Documentado desde RS en textos vizcaínos y guipuzcoanos, además de algunos septentrionales modernos (J. Etchepare, Mirande). Hay un ej. en Bordel (80); la versión de ChantP (310) da la forma solas. En DFrec hay 62 ejs. de jolas, meridionales. Eskeak jolasa galdu. "El pedir pierde el regocijo". RS 122. Goseak jolasik ez du. Ib. 206. Ez jaramon emeko alegria eta jolas falsoai. Oe 66. Orien jolas, fiesta ta peligroetan. Cb Just 95. Dibersio, jolas edo olgantza modu guzietakora. Mg CC 130. Gañerako egiteko guziak onen pare ipintzen badituzu, ez dira aurren jolasak besterik. AA III 420. Naasteko yolas ta gau-bigereetara. Añ EL² 140. Itxirik onetarako jolas edo lagunakaz egon ta ibiltiari. Ur MarIl 4. Beren jolas eta dantzaetara deitu zieten. Lard 103. Jolasbillako ardozaleren batzuek. Ag G 165. Jaunak biarrixana danian bakarrik emoten daula bere eskarra [...], ta ez gixonen jolaserako. Kk Ab I 28. Vichy-ko [...] jolas (sport) ala josta-lekuak. JE Ber 75. Ark be jolas apur bat ixan dagijan. Otx 144. Euskal Lore Jolas. Y 1933, 4. Ura yolasa atera zuten artatik beste biak! Ldi IL 49. Gizon gitxi batzuen gogo-jolas eta txakur-amesak. Eguzk GizAuz 16. Huizingak dionez gizonek egiten duten dena jolasa besterik ez da. JAIraz Bizia 23. Orrela jokatzea, jolas bat izango da. NEtx Antz 16. Aztietara doazela [...] baina jolas antzean egiten dute gehienetan. Mde Pr 310. Ez-ikasiai iguingarri yakena jolas gustagarri biurtu arteraiño. Erkiag BatB 37. Amorio-jolasetan denbora ematen dutenak. MIH 249. Olinpiar jolasak. MEIG III 102. Badirudi hots joko eta hitz jolasez bakarrik ari garela. MEIG IV 87.

v. tbn. VMg 105. JJMg BasEsc 132. Astar II 123. AB AmaE 203. Apaol 97. Azc PB 133. Echta Jos 79. EusJok II 151. ArgiDL 79. Inza Azalp 126. Jaukol Biozk 77. Tx B 195. Enb 39. Or Mi 29. Lab EEguna 87. Sabiag Y 1934, 23. ABar Goi 52. TAg Uzt 37. EA OlBe 31. Zait Sof 29. Etxde JJ 171. Anab Poli 89. SM Zirik 103. Bilbao IpuiB 156. BEnb NereA 229. Basarri 74. Ugalde Iltz 21. Gand Elorri 70. Vill Jaink 58. Ibiñ Virgil 109. Etxba Ibilt 490. NEtx LBB 123. Uzt Sas 263.

(Eufemismo para referirse a las relaciones sexuales). Jolaserako emakume ederra. Etxde JJ 88. Neskamiakin eiñ zituan jolas guztiak. Etxba Ibilt 471.

Broma. "Burla y fiesta (V, G)" Aq 189. Cf. infra JOLASEKO. Jolaserako goguaren bizarra dakartzu zeuk. Ag G 148. Egia ala jolasa dan ez dakigu. Muj PAm 7.

(V-ple ap. Zam Voc). "Baile que se celebra, en un lugar convenido, fuera de los días de romería" Zam Voc. Cf. infra (3). Eztoaz iñoiz neskatillak iolasera, Mainton gurea eleisara datorren baño txairoago. Zam RIEV 1907, 424.

2. (AN-gip ap. A; Lar, Añ, Dv (G)). Conversación; discurso, palabras, frases. "Conversación", "parleta" Lar. "Discurso, el acto de esta facultad" Ib. "Plática" Lar, Añ. v. solas. Tr. Muy poco documentado en textos del s. XX. Nola tenpora, ala jolasa. "Como el tiempo, así la plática". RIs 63. Eskeak jolasa galdu. "El pedir pierde la conversación". Ib. 34 (cf. supra (1) la interpretación que se da de este mismo refrán en RS). Nola dauden isekaz ta musinka euskeraz ederki dakienen jolasari. Lar, carta a Mb 279. Maite duzulako jolasik atera gabea-gatik. Mb JBDev 50. Maian edo bestela Jainkoaren ofensako jolas edo izketaren bat esaten bazuen. Cb Just 87. Zer egia andiak esan dituzun azkeneko jolasean! It Dial 64 (Dv solastaldi, Ip elhestaldi, Ur berbaldi). Bere Artzain-jolas edo Eglagaetako batean. Izt C 214. Bukatu zanean berarekin itz egiten zuenaren jolasa [...]. Ur Gen 17, 22. Etzan beste jolasik aditzen mai artan. Bv AsL 108. Orain urte pare bat / izan zan jolasa: / or denbora geiago / ezin zula pasa. M. Arozamena Auspoa 127, 132 (ap. DRA). v. tbn. Echag 239. CartAnd 374. Xe 336. Sor Bar 99. Ill Pill 28.

3. "(V-ple), plaza de baile" A.

 

jolasketa.

Diversión, juego, entretenimiento. Jan-edan luzean, danzan, jokoan, jolasket loi-lizunean. Mb IArg I 117. Pelota jokoa izan zan jolasketarik ikusgarriena. Ag Kr 60. Jolasketa lizun eta itsusiak. KIkG 57. Egi, or zeudek txikitan gure / jolasketako bazter maitiak. EA OlBe 31. Yan ta edaten etzanda gero, yolasketara yaiki ziran. Ol Ex 32, 6 (Ur, Bibl y BiblE jostatu, Dv dostatu, Ker dantzan egin). Herri baten jolasketak folklore izendatu ohi dira, hala nola kirolak, kantak. Mde Pr 41. Azaleko jolasketa! MEIG IX 137 (en colab. con NEtx). En DFrec hay 4 ejs.

 

jolastu (V-ple-arr-oroz-m-gip, G-azp; Lar, Añ). Ref.: A; Elexp Berg; Gte Erd 183.

 

1. (Aux. trans. e intrans.). Divertirse, jugar (sin apuestas ni competición). "Solazarse" Lar y Añ. "Divertir, entretenerse" Añ. "Leihaketarik ez denean (soka-saltoan, bale-baleka) edo denpora pasa jokatzen denean" Elexp Berg. v. JOLAS EGIN. Tr. El aux. intrans. predomina claramente. Con aux. trans. se documenta en Illarramendi (Testim 19) y B. Enbeita (NereA 229), y, alternando con intrans., en Echeita y M. Atxaga. Isopo agurea yolastuten ta olgetan. Zav Fab RIEV 1909, 36. Kontxakaz egiten ondo jolastu [bagak]. AB AmaE 380. Dendaka edo dendarika iolastu bear baeben. A BGuzur 109. Nik zugaz jolastu daittan. Echta Jos 67 (298 aux. intrans.). Jolastutzeko emana zuan txintxarri bat. Inza Azalp 20. Modea da gaur zerbait direnak / baltzeoz jolastutia. Enb 180. Bizitzeko ezeze, jolasteko bear dabena be. Eguzk GizAuz 113. Ederki jolastu gara: futbolean jokatu dugu. Mde Pr 73. Sirakusar bertsuz iolastu zedin aurrenekoz gure Thalie saiatu zan. Ibiñ Virgil 48. Surtzapi txuri onekin / jolasten gera. NEtx LBB 297. v. tbn. Ag Kr 200. ArgiDL 28. Altuna 44. ABar Goi 16. EA OlBe 30. JAIraz Bizia 108. MAtx Gazt 57 (81 aux. intrans.). (Refiriéndose a las relaciones sexuales). Gaurkoak [emakumeak], gizonen aragi-mirabetzarakoak dira soillik; eurekin jolastuteko. Erkiag BatB 136. Bromear. "Burlarse así, jolastu" Aq 189. Bere buruaz jolasten bazekik, eta ez dik ori jakite makala. Ldi IL 16. (Aux.. trans.). Divertir, entretener. Bertsolariak beren burutapenez eta alkarri zirika maikideak jolastu zitzaten. Etxde AlosT 78. Geiena jolastu ninduana gidariak antxen bertan esan zidanak. Anab Aprika 24.

2. Charlar, conversar; hablar. "Parler, prononcer des paroles; tenir des discours" H (s.v. solastea). Emakumeakiñ egoteko, itzegiteko, jolasteko. AA III 606s. Irakurri, jolastu, / kantatzen pakean. Izt Po 135.

 

JOLAS EGIN (V-gip, G-goi). Ref.: VocZeg 287; Elexp Berg; Gte Erd 183. a) Jugar; divertirse, entretenerse. "Divertir, jola[s] egin" VocZeg 287. "Zetan jolas eingou? (V-gip)" Gte Erd 183. v. jolastu. Osto berrietan jolas egiñaz [aizetxoak]. Ag G 281. Jolas dagi aurrak. Jaukol Biozk 93. Aur-jostallu bat bezela artu / aute jolas egiteko. NEtx LBB 391. v. tbn. Laux BBa 16. Etxde JJ 228. Osk Kurl 39. (Fig.). Tener trato carnal. Erregek lekuko gabe / jolas zegin Tajoren ertzean / Kaba ederrarekin. Gazt MusIx 97. Divertirse, reirse. Zure lepotik aiñ zakar jolas egin dutenak. Berron Kijote 193. "Ze jolas egingo degu? (V-gip, G-goi-azp)" Gte Erd 183. b) (AN-ulz; jolasa egin AN-ulz; H (s.v. solas)). Hablar. "Yolás iñén du, hablará [...]; nik ittaut yolasa uskéraz, hablo en vascuence" Iz Ulz. Mudutarrak yolasegiteko bate beszeen ondoan yarritzen dire obeki konprenditzeko (Larrainzar, 1906). FLV 1988, 281.