Alhambrako dorreak
Joko hau Paco López Martín-ek 2012an sortu zuen eta Alhambra eta Generalife-ko Patronatuak argitaratu zuen.
Jokoaren piezak Alhambrako hamar dorre dira, bost jokalari bakoitzarentzat. Hauek dira iparraldeko dorreak, urre kolorekoak: Gatibuaren dorrea, Orrazlekuaren dorrea, Comares dorrea, Kubo dorrea eta Irtenguneen dorrea; eta hauek dira hegoaldeko dorreak, kobre kolorekoak: Justiziaren dorrea, Armen dorrea, Beilaren dorrea, Zazpi solairuko dorrea eta Uraren dorrea.
Gaztelaniazko Torre de la Cautiva (Gatibuaren (andrearen) dorrea) izena arrazoi historikorik ez duen izen "fantastiko" bat da, ingelesezko Wikipediaren arabera. Gaztelaniazko Wikipedian diote, ordea, izena datorkiola bertan gatibu izan zelako Zoraida. Zoraida (konkista ondoren Isabel de Solís) esklabo kristaua izan zen eta Granadako Nazarien Erresumaren Muley Hacén emirraren ezkontide bihurtu zen 1474an. Ibn al-Jayyab poetaren bertsoak jaso zituenez, poeta 1349an hil baino lehen eraikia zen. Ziur asko, Yusuf I.aren (1333–1354) agintaldian zehar zaharberritu zen.
Gaztelaniazko Peinador de la Reina (Erreginaren orrazlekua) izeneko dorreak Abu al-Juyush dorrea izen zuen lehenago. Hori gotorleku independentea izan zen jatorriz Alhambrako hormetan, eta, ziurrenik, Nasr-en, Abu al-Juyush izenez ere ezaguna, agintaldian eraiki zuten (1309–1314).
Gaztelaniazko Torre de Comares (Comares dorrea) Comares jauregiaren dorrea da. Comares izenaren jatorriak hainbat hipotesitara darama. Diego Guadix-ekoak arabiar hitzei buruzko hiztegi bat idatzi zuen, non esaten baita Comares jatorriz cun eta ari hitzetatik datorrela. Lehenengo hitzak "gelditu" esan nahi du, eta bigarrenak "begiratu", beste hitz batzuetan, "gelditu eta ingurura begiratu" esan nahi du, edo horrelako zerbait. XVI. mendean, Granadako Luis de Mármol Carvajal historialariak esan zuen Comares hitza comaraxía hitzetik zetorrela, eta hitz horrek badu zerikusirik musulmanek oso estimatzen duten artisau-lan batekin: kanpoaldeetarako eta sabaietarako beira fabrikatzeko teknika batekin. Iradokitako hirugarren teoria bat da izena qumariyya edo qamariyya arabiar hitzetik datorrela. Horiek dira Enbaxadoreen Aretoko balkoitik ikus daitezkeen beira distiratuak. James Dickie erudituaren arabera, beste aukera bat da Qumarish Afrikako iparraldeko eskualde baten izena zela, eta eskualde horretatik joaten ziren eskulangile gehienak; bestela esanda, Comares izena hartuko zuen han lan egiten zuen jendearen omenez. Beste iradokizun bat da ilargiarekin zerikusia duen hitz arabiar batetik eratorria izatea qamar, qamarīyya forma adjektiboa bezala. Nasrid Isma'il I.aren sultanak hasi zuen XIV. mendearen hasieran, eta nabarmen aldatu zuten Yusuf I eta Muhammad V ondorengoek mende berean.
Gaztelaniazko Torre del Cubo (Kubo dorrea) izena dorrearen formatik dator. Kubo gotorleku bateko harresiari atxikitako dorrea, ahal dela sekzio zirkularrekoa. Haren funtzioa defentsaren alde banatan jartzea eta indartzea da, kontrahorma gisa. 1586 inguruan eraikia izan zen.
Gaztelaniazko Torre de los Picos (Irtenguneen dorrea) izena goiko solairuaren kanpoko aldean nabarmentzen diren mentsula-formako bi irtenguneengatik. Balkoi irtenak ziren, goitik dorrearen eta bere oinarrian dagoen solairuaren bertikal guztia kontrolatzeko. XIII. mendearen amaieran edo XIV. mende hasieran eraiki zen.
Gaztelaniazko Torre de la Justicia (Justiziaren dorrea) delakoaren arabiar izenak adierazten duenez, Alhambrako Justizia Auzitegiaren bilerak ere egin ahal izan ziren haren aurrean, batzuetan sultana bera buru zela kasu berezi eta seinaletsuetan, baita exekuzio oso batukorrak, eredugarriak eta herria beldurtzera bideratuak ere. Justiziaren dorrea harresiaren hegoaldeko hegalean dago, eta 1348an eraiki zutenetik, Yúsuf I.aren agintaldian, Alhambraren barrutirako sarbide nagusietako bat da.
Gaztelaniazko Torre de las Armas (Armen dorrea) delakoan dagoen atea Alhambrako beste ate nagusia izan zen, gotorlekuaren iparraldean. Harresiz inguratutako arrapala batek uharken plazara eta Nasrid jauregietara darama. Hori izan zen, hasiera batean, hiriko egoiliar erregularren gunerako sarbide nagusia, Albaicín-etik iristen baitzen hara. Atea, XIII. mendean Alhambran eraikitako egiturarik zaharrenetariko bat, Nasrid dinastiaren aurretiko arkitektura tradizio almohadearekin antz gehien duen Alhambrako egitura da.
Gaztelaniazko Torre de la Vela (Beilaren dorrea) delakoari hiria konkistatu ondoren kristauek dorrean jarri zuten kanpaitik datorkio izena. Egunsentian entzuten zuen nekazariei Granadako ibarreko baratzeak ureztatuko zirela jakinarazteko; beraz, beilan mantentzen zituen, eta hortik datorkio izena. 1238 eta 1279 urteen artean eraikia, multzo militarreko defentsa-dorrerik handiena zen eta, bere altueragatik, Granadako ibar osoa menderatzen du.
Gaztelaniazko Torre de los Siete Suelos (Zazpi solairuko dorrea) izeneko dorrearen jatorrizko izen arabiarra bab al-Gudur izen zen. Medinaren zerbitzurako sarrera nagusia izan zen. Horretatik atera zen Boabdil Granada hiritik. Jatorrizko atea, seguruenik, XIV. mendearen erdialdean eraiki. 1812an abiatu ziren tropa frantsesek eragindako leherketek ia erabat suntsitu zuten. Egungo atea 1970eko hamarkadan berreraiki zen.
Gaztelaniazko Torre del Agua (Uraren dorrea) Generalife-tik Alhambrara sartzen duen eta Darro ibaitik bideratzen duen ubidearen ondoan dagoelako datorkio izena. Napoleonen armadaren artilleriako bonbardaketen ondorioz, ia erabat suntsitu zuten, oinarri trinkoa izan ezik. XX. mendean berreraikitze-prozesu bat egin zen.
Osagaiak eta hasiera
Jokoaren taula 5 x 5 laukiko taula bat da, zeinari aurrez aurreko bi erpinetan L itxurako hegalak osatzen dituzten bosna lauki erantsi baitzaizkio. Taulako laukiak beltzak eta zuriak dira eta L hegaletakoak zuriak.
Bi jokalarik hartzen dute parte. Bakoitzak bost dorre dauzka.
Alde bakoitzean dorre nagusi bat dago, Comares dorrea eta Belaren dorrea.
Partida hasieran hamar dorreak taularen hegaletan daude, erdiko dorreak Comares dorrea eta Belaren dorrea dira.
Helburua dorreak aurreko hegalera eramatea da. Ez da aipatzen dorreen hasierako ordena gorde behar den.
Arauak
Bi mugimendu mota:
Mugimendu bakuna: dorre bat aldameneko lauki libre batera mugi daiteke, inoiz ez atzera, ezta diagonalean ere. Salbuespena dorre nagusiak dira, atzera egin dezaketelako, dorre guztiek, bera barne, ezin badute aurrera egin.
Jauzia: dorreek beren kideen gainetik jauzi egin dezakete, aurrera. Dorre nagusiek dorre kideen eta aurkariaren dorreen gainetik egin dezakete jauzia. Jauziak anizkoitzak izan daitezke, baina dorreak banan-banan gaindituz.
Bere dorre guztiak aurreko hegalera eramaten dituen lehen jokalariak irabaziko du partida.
Iturriak
Paco López Martín: Las torres de la Alhambra. Patronato de la Alhambra y Generalife, Granada, 2012.
https://www.alhambra-patronato.es
Wikipedia.en
Wikipedia.es