Jean Chevrier-ek, Saint-Exupéry-ren biografoetako batek, dio Saint-Exupéry-k anagrama-lehiaketak antolatzen zituela. Mastermind jokoaren printzipioa desberdina da, nahiz eta serie labur bateko elementuen antolamenduen eta permutazioen familia berekoa izan. Beste joko bat, sei letrako hitzak, jokalari batek bere aurkariak aukeratutako hitza asmatzean datza, sei letrako beste hitz batzuk proposatuz, banan-banan. Eta horiei dagozkien letrak ondo edo oker markatzen dira pixkanaka, hasierako hitza aurkitu arte. Horixe da, orain, sakelakoetan zabaldu den joko horietako bat, 2021eko wordle jokoa. Eta hori da, hain zuzen ere, mastermind jokoa, peoien bidez gauzatzen den logika sinpleko ariketa bat.

Joko honetan jokatzen genuen institutu garaian, orri batean. Boligrafo bat eta paper bat nahikoa ziren jokatzeko. Jokalarietako batek, ezkutuan, lau biribil margotzen zituen paper zati batean zenbait koloretan, berak nahi zuen bezala, koloreak errepikatuz edo ez, eta ilara batean. Hori zen kode sekretua. Beste jokalariaren helburua kode sekretua asmatzea zen, aurrez finkaturiko saiakera kopuru batean. Horretarako, kode sekretua asmatu behar zuen jokalariak beste paper batean mota bereko kode bat jartzen zuen eta kode sekretua zuen jokalariak zenbat kolore asmatu zuen, bere lekuan behar bezala kokaturik, marka beltzez, eta beste leku batean, marka zuriz, adierazten zion. Guk hildakoak eta zaurituak esaten genien. Bi kopuru horiek ikusita eta logika erabiliz, jokalariak, saiakera kopurua gainditu baino lehen, kode sekretua zein zen asmatu behar zuen. Ez dugu argi guk jokatzen genuena mastermind jokoaren etxeko aldaera zen edo joko zaharrago bat zen.

Mastermind jokoa 1970ean asmatu zuen Errumaniako Mordecai Meirowitzek, telekomunikazioetako adituak. Mende bat zaharragoa izan daitekeen aurreko arkatz- eta paper-joko ingeles baten antzekoa da, bulls and cows izenekoa.

Joko honen egilea pedagogia aktiboaren zale amorratua zen jokoa diseinatu zuenean. Semeari esku batean ezkutatutako bi puxtarriren kolorea, sei koloreren artean, asmatzeko eskatzen zion. Ideia hori garatuz sortu zuen mastermind jokoa.

Ideia jostailu-konpainia nagusiei aurkeztu eta Nurembergeko Jostailuen Nazioarteko Ferian erakutsi ondoren, Leicester (Erresuma Batua) ondoko Invicta Plastics plastiko-konpainiak hartu zuen. Invictak jokorako eskubide guztiak erosi zituen, eta horren sortzaile Edward Jones-Fenleigh-ek jokoa are gehiago hobetu zuen. 1971-2an argitaratu zen.

Berehalako arrakasta izan zuen, eta 1973an Game of the Year saria irabazi zuen. Design Centre saria eta Queen's Award for Export Achievement saria ere jaso zituen. Joko honen zerbaitek jendearen irudimena erakarri zuen, eta 1970eko hamarkadako joko arrakastatsuena bihurtu zen. 55 milioi kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoko 80 herrialdetan. Oraindik ari da fabrikatzen eta saltzen. Jokoaren berrogei ekoizle baino gehiago daude. Eta beste jokoekin gertatzen den bezala, ekoizle adina aldaera daude.

Herrialde askok txapelketa nazionalak egiten dituzte, eta nazioarteko ekitaldiak ere egiten dira.

Joko hau aipatzen du Laetitia Aeberli-k Femmes hors jeu artikuluan, emakumeek jokoetan duten papera aztertzen duenean.

Joko-kutxa baten ikonografia ez da inoiz hutsala; ekoitzi zen gizarteak transmititzen zituen balioak islatzen ditu. Mastermind originalak (Invicta Plastics Ltd.-k ekoitzia 1972an) aulki batean eserita dagoen berrogei bat urteko negozio-gizon bat erakusten du. Ondoan, Asiako neska gazte eder bat, jantzi zurikoa, zutik, aulkiari eusten diona. Zer lotura izan dezake emakume horrek “Cerveau”rekin (Mastermind ingelesez)? Batetik, sexu indartsuak irudikatzen duen adimena dago, eta, bestetik, sexu ahulak irudikatzen dituen edertasuna eta garbitasuna. Hemen emakumea desira-objektu hutsa da, mendebaldeko fantasiaren pertsonifikazioa. Hausnarketa- eta dedukzio-joko hori Mordecai Meirovitz-ek asmatu zuen hirurogeiko hamarkadan. Gaur egun, joko hau Hasbro eta Parkerrek ekoizten dute, baina hirurogeita hamarreko hamarkadako ikonografia desagertu egin da joko-taularen koloreko irudiaren mesedetan.

Horrela izango da, baina 2003ko ekainean, 30. urteurrenean, bi modeloak berriro elkartu ziren beste publizitate-argazki bat aurkezteko.

Zorizkoa, baina batez ere trebetasuna, mastermind kodeak hausteko joko bat da, arazorik gabe jolasten dena, eta erakarpen bisuala eta ukimenezkoa du. Zoria eta trebetasuna konbinatzen dituzten joko gehienen bertutea du. Jokoaren eta haren arauen soiltasuna, haren argitasunak eta edozein adinetan jokatzea posible izateak arrakasta unibertsala ziurtatu diote.