Mankala jokoen jatorria historian zehar galdu egin da. Nahiz eta mankala-taula batean bezala banatutako zuloen aztarna arkeologikoak dauden, bai Neolitoan eta Burdin Aroan, bai eta Egipto aldeko piramide eta tenpluetan ere, ez dago argi mankala-taulei dagozkienik, are gehiago, arrazoizko zalantzak daude haiek noiz egingo ziren. Baina beti uste izan da Afrikan duela bere jatorria. Alexander J. de Voogt adituak, besteak beste, jatorria Egipton duela dioen uste hedatua zalantzan jarri du, eta munduko hainbat tokitako arauen antzekotasunaren ikerketaren eta horretara eraman ahal izan zuen giza migrazioaren alde egiten du.

Ehunka bertsio daude, bakoitza bere arauekin eta bere taularekin (hainbat zulotako 2, 3 eta 4 ilara dituzte mankala-taulek), bai eta joko horiei lotutako izen ugari ere (2×5 taulak: congklak, dakon; 2×6 taulak: awari, awale, ayo, oware, wari; 2×12 taulak: anywoli; 3×6 taulak: gabata; 4×8 taulak: bao; 4×15 taulak: nchuwa;…). Hala ere, interesgarria da jakitea mankala familiaren jokoak badirela elkarrengandik oso urrun dauden munduko lekuetan eta arau berberekin. Haren arauak (izena aldatu arren) berberak dira Ghanan, Mozambiken eta Nigerian, Barbadosen eta Antiguan, Cabo Verden eta Hego Amerikan, Sri Lankan eta Indonesian, leku batzuk aipatzearren.

Mankala jokoak bi jokalarirentzako, edo bi talderentzako, jokoak dira. Badago, ordea, jokalari bakar batentzako mankala joko bat, tchuka ruma. Jokoak bost zuloko ilara bakarra du; bosgarren zuloa, handiena, biltegia da eta ruma izena du.

Berriro ere, jokoaren jatorria ezezaguna da. Paul Campbell-ek eta Darrah Chavey-k bakar-joko honen jatorriari buruzko eranskin bat dute artikuluan. Aditu batzuen arabera, jokoaren jatorria India, Filipinak, Maldivak edo Errusia izan litezke; egileek, aldiz, Malaysia eta Indonesia iradoki dute, jokoaren izenaren jatorri etimologikoa kontuan hartuta.

Zaila da tchuka ruma izenaren etimologia zehazten saiatzea. Rumah hitzak etxea esan nahi du malaysieraz eta indonesieraz. Zuloei rumòh/roemòh deritze Aceh herriak, Snouck Hurgronje (ingelesez) eta Djajadingrat (nederlanderaz) egileen arabera. Rumah hitza kultura batzuetan mankala-taularen mutur bakoitzean jokalariek irabazi dituzten haziak pilatzen dituzten bi zuloei buruz hitz egiteko erabiltzen da, Joseph Degrazia-ren arabera.

Chuka hitzaren behin betiko etimologia malaysieraz (indonesierazko cuka) chukra sanskritoarena da (tamarindoaz egindako fruta-ozpina), Tim Behrend-en arabera, 1995. Malaysieraz eta indonesieraz, hitzak ozpina esan nahi du, eta segur aski ez du zerikusirik mankala jokoekin (non eta tamarindo-haziak jokorako hazi gisa erabiltzen ez diren, Indiako jokoetan egin ohi den bezala).

Badirudi jokoari buruz hitz egin zuen lehen argitalpena Henri-Auguste Delannoy matematikariaren (1833-1915) Jeu de la Tchouka (Tchouka jokoa) artikulua izan zela. Artikulu horretan, Récréations mathématiques (Divertimendu matematikoak) liburuaren egile Edouard Lucas matematikari frantsesarekin (1842-1891) korrespondentziaren bidez haren berri izan zuela aipatzen du.

1995ean, P. J. Campbell eta D.P. Chavey estatubatuar matematikariek tchuka rumaren azterketa matematikoa egin zuten (n zulo eta zulo bakoitzeko k haziren bertsio orokorrean), eta joko horretarako soluzioak aztertu zituzten. Soluziorik ez duten (n,k) tchuka ruma joko-familia batzuk aurkitu zituzten, eta frogatu zuten (n,k) tchuka ruma emanda, ezinezkoa dela jakitea soluziorik duen ala ez, berariaz eraikitzen ez bada behintzat. Horrez gain, jokoen portaera zenbatu zuten, n eta k 100.000 baino txikiagoak edo berdinak izanik, eta egiaztatu zuten n eta k balio handietarako, soluziorik ez duten jokoak n = k eta n = k+1 kasuak direla.

2013an Euskal Herriko Unibertsitateko Raul Ibañez irakasleak artikulu bat idatzi zuen Matemoción webgunean, Tchuka Ruma, el mancala solitario (Tchuka ruma, mankalen bakar-jokoa) izenarekin. Bertan jokoaren azterketa matematikoa egin zuen.

Véronique Gautheron-ek 1977ko saiakera batean Errusian jokatzen den antzeko joko baten, tchouka bakar-jokoaren, asmatutako zenbait aldaera eskaintzen ditu, eta horien analisi matematikoak egiten ditu. Aldaera hauek ematen ditu:

Tchoukaillon: tchuka ruma bezala jokatzen den bakar-jokoa, kasu honetan izan ezik:

• jokalariak erabakitzen du zenbat hazi jarri zein zulotan,

• jokalari batek bakarrik joka dezake zulo batetik, mugimendua zehazki bukatzen baita ruman; beraz,

– ez dago mugimenduak kateatzea: ereintzaren azken hazia beti erortzen da ruman, inoiz ez beste zuloren batean, hutsik edo beteta; eta

– atzera bueltarik gabe: ez da onartzen ereintza rumatik igaro eta taularen beste aldera itzultzea.

Monokalah. Tchoukaillon bezala, bueltarekin baina kateamendurik gabe. Egileak lau zuloko jokoan ikusi du jokalariak ezin duela irabazi 10 edo 12 hazirekin, eta inoiz ez dagoela haziak banatzeko modu bat baino gehiago irabazi ahal izateko. Eta galdetzen du zer posizio diren bideragarriak eta zer estrategiarekin.

Multitchouka. Tchoukaillon bezala, baina bueltarekin eta kateatzearekin, joko-arauak, beraz, tchuka rumaren berberak dira. Hala ere, multitchoukan, jokalariak erabakiko du zenbat zuloren artean banatuko dituen haziak hasieran. Gautheronek hiru zulo eta hamar hazirentzako posizio irabazleen joko-zuhaitz bat ematen du, joko batean ondoz ondoko posizioek partzialki ordenaturiko multzo bat osatzen dutela ikusiz.

Salgai dauden joko batzuetan zuloak zirkuluan jartzen dituzte; hau da, rumaren ondoren lehenengo zuloa dago.

Robert Charles Bell-ek eta Michael Cornelius-ek jokoa aztertzeko, ariketa hauek proposatzen dituzte:

Tchuka rumaren soluzioa bilatzea; zenbat soluzio daude?

Aztertzea zulo kopurua eta hazi kopurua aldatzen direnean. Adibidez:

sei zulo eta ruma eta hiruna hazi zuloetan;

zortzi zulo eta ruma eta launa hazi zuloetan.