Senet jokoaren jatorria ezezaguna da. Taula-puskek, joko-piezek eta testu- eta irudikapen-artelanek seneta lehenago existitzen zela iradokitzen badute ere, ez da aurkitu V. dinastia baino lehenagoko joko-taula osorik. Erregistro arkeologikoetan senet jokoaren taula-puskak agertu aurretik ere, espazioen hiru errenkadako joko-taula bat agertzen da idazketa-sistema hieroglifikoan. mn delako hieroglifoa zigilu goiztiarretan agertzen da, bereziki Narmer-ekin lotutakoetan, baita 0. dinastiaren eta I. dinastiako zigiluetan ere. Hieroglifoak laukien hiru errenkada irudikatu ohi ditu, pieza batzuk taulan jarrita, eta ez da nahasi behar men jokoarekin, Rahotep-en zerrendan beste determinatzaile bat erabiltzen baitu.
Senet izena (egile batzuek senat erabiltzen dute) egiptoera zaharretik dator, zn.t / sn.t / s’n’t eta igarokor edo igarotze esan nahi du eta zn.t n.t h b (Igarotze-jokoa) izen osoaren laburdura da. Izena peoien mugimenduari lotzen zaio; izan ere, peoiek elkar igarotzen dute taulan zehar mugitzen direnean.
Arkeologiako datuek Egiptoko gizarteko talde guztiek jokatzen zutela dioskute. Joko honetako piezak hildakoekin lurperatuta zeuden, bai printze eta erregeen hilobietan, bai hilobi apalagoetan, eta zoruan edo elementu berrerabilietan grabatutako joko-taulak ere aurkitu dira. Hilobi eta tenpluetan aurkitutako senetaren diagramek agerian utzi dute langileak, apaizak eta orakulu-egileak jokoan aritu zirela denbora pasan. Laborariak harean egindako zuloetan eta harriekin edo zeramikazko piezekin aritu ziren. Faraoiak, aldiz, egur bitxiaz, boliaz edo zeramikaz egindako tauletan aritu ziren.
Tell Dafana, Egipto Beherea, XXVI. Dinastia (o.a.a. 672-525).
Terrakota, 31,5 cm.
© The Trustees of the British Museum. EA22323
Senet ez da Egipton bakarrik jokatu, Nubian eta Ekialdeko eta Mediterraneoko beste herrialde batzuetan ere jokatu da, hala nola Palestinan, Libanon eta Zipren. Eta hori dakigu joko-taulak aurkitu direlako.
Pentsatzekoa da 3.000 urteko bizitzan senetean jokatzeko erak aldatuko zirela; jokoaren elementuak, peoi-multzoak, zotz-multzoak, tortolosak baino ez dugu ikusi behar horretaz ohartzeko. Urte horietan guztietan gerrak, iraultzak, inbasioak, Nilo ibaiaren ur-goraldiak pairatu dituzte egiptoarrek. Horien ondoren etengabe sortu dira inperio berriak, eta hor egon da seneta. Ezin dugu pentsatu senet jokoari ez ziotela eragin gertakari horiek guztiek mende horietan. Zotzen eta tortolosen artean, esaterako, mila eta bostehun urte igaro ziren. Hala, senet jokoa, idazkera hieroglifikoa edo momien baltsamamendua bezala, faraoien herrialdeko kultura markatu zuten ezaugarri aldaezin horietako bat da. Hogeita hamar laukiko jokoa leunki itzaliko zen handitasunaren eta Egiptoko independentziaren amaierarako. Azken irudikapen ezagunak, Ptolomeoren erregealdian (o.a.a. 305-283) bizi izan zen Petosiris-en (Thot-en apaiza) hilobian, bi gizon erakusten ditu hamaika laukiko hiru errenkada dituen joko batean jokatzen. Seneta aipatzen duen azken testu ezaguna o.a. III. mendeko Oxyrhynchus Papyrus 470 da. Testuak πεσσευτήριον (pesseutterion) izeneko gailu bat deskribatzen du, greziarren πέσσοι (pessoi) edo πεττεία (petteia) (joko-taula) izenarekin lotuta. Hogeita hamar lauki ditu gailuak, eta erabiltzen diren fitxei κυῶν (kuon) (txakur) esaten zaie. Hogeita seigarren laukiari φερνούσι deitzen zaio grezieraz, ziurrenik egiptoerazko pr nfr "Edertasunaren Etxea"ren helenizazioa izango da; eta hogeita hamargarren laukiari, berriz, φόρωρ Ὥρου ὄικος (foror Orou oikos) deitzen zaio. Φόρωρ (foror) hitza egiptoerazko pr Hr "Horusen Etxea"ren transkripzio helenizatua da, eta gero grekozko Ὥρου ὄικος (Orou oikos) bihurtzen da. Badirudi, beraz, data berantiar horretan senetaren oihartzuna zegoela oraindik.
Jokoak eta irudikapenak
Ludeme proiektu digitalaren datu-baseak 346 datu ematen ditu: 42 arte-irudi, 19 testu eta 285 objektu. Jocari web-orriak aztarna arkeologikoen informazioa ematen du. Senet jokoaren taulak izan litezkeen taula-puska batzuk aurkitu dira hainbat lekutan: laukien bi errenkada dituen puska bat, Abidosen, diseinu puskatuak hiru errenkada iradokitzen baititu; Abu Rawash-eko I. dinastiako (o.a.a. 3000 inguruko) mastaba batean aurkitu dira senetaren aztarna zaharrenak izan daitezkeenak, bi taulen hondakinak dira: batek bolizko hogeita bost lauki ditu, horietako hiru tintaz markaturik, eta ez dago argi besteak zenbat bolizko lauki dituen; alabastrozko taula-puska bat Sakkaran. Berdin esan daiteke joko-piezez, kono itxurako zazpi peoi garai eta zazpi baxu aurkitu dira Abidosen, mehen jokoaren piezekin eta jaurtitzeko zotzekin. Sentean erabiliko ziren peoiak ere aurkitu dira mehen eta men piezekin batera Nakadan.
Hesy-Re-ren hilobiko hormako irudian (III. dinastiakoa, o.a.a. 2686-2613. urte-bitartekoa gutxi gora-behera) ikus daiteke seneta, mehen jokoaren ondoan. Irudian, seneta goitik ikusten da; bertan, 3´10 laukiko taula ikus daiteke, lauki batzuk irudiak dituzte: lehen laukiak “izar” batekin, hamaikagarrenak eta hogeita batgarrenak “hamar” batekin, hogeita zazpigarrenak “lau” batekin eta hogeita hamargarrenak “bat” batekin; diseinu hori ez dator bat Inperio Ertainekoekin. Bere ezkerrean, kutxa batean, zazpi peoi labur, lau zotz eta zazpi peoi luze daude. IV. dinastian, seneta Rahotep-en hileta-eskaintzen zerrendan.
Eskuinaldean, lehoiak ez dio eraso egin gazelari, baina mahai-joko bat jokatu du harekin, seguru asko senet.
Papiroa, 13 cm x 53 cm. Deir el-Medina, Tebas, Egipto Garaia, Inperio Berria, o.a.a. 1250-1150 inguruan.
© The Trustees of the British Museum.
V. dinastiako (o.a.a. 2500-2400 inguruan) Djedkare Isesi faraoiaren bisir Rashepses-en hilobian, Sakkara-n, irudi batek bi gizon erakusten ditu lurrean jokatzen. Peoiak txandaka daude kokaturik taulan, baina profilean marrazteko Egiptoko arte-konbentzioak behaketa horri balio mugatua ematen dio. Antzeko erliebe margotu batek, XI. dinastiako Baqet III.aren hilobian (Beni Hasan, o.a.a. 2000-1780), bi taula eta lau jokalari erakusten ditu. Taula baten gainean 'jokatu bostekin' dago hieroglifoetan idatzita. Beste taularen gainean 'burutua' dago idatzita, jokoa amaitu dela esanez bezala. Bi irudi horiek ondoz ondoan daude eta joko beraren bi etapa erakuts ditzakete.
Inperio Zaharreko eta Inperio Ertaineko ezagutzen diren irudikapen guztiek alderdi ludikoa erakusten dute. Sarritan, oin-ohol baten bi aldeetan dauden bi jokalari ikusten dira. Era berean, Oxforden gordeta dagoen XII. dinastiako (o.a.a. 1980-1790) itsasontziaren maketa bikain batek bi jokalari aurrez aurre erakusten dizkigu, alde luzeetan jarrita (eta ez txikietan, profilen marrazkiek sinetsarazi dezaketen bezala).
Tebas, Egipto. Inperio Berria, XVIII. dinastia (o.a.a. 1347-1338).
Zura, bolia eta urrea, 46 cm × 16 cm × 8,1 cm.
British Museum-ean, XVIII. dinastiako Hatshepsut erreginaren (o.a.a. 1500 inguruan) kartutxoa daraman taula bat dago; taularen tiraderan hogei lehoi-buru (hamar kolore argiko zurezkoak, bederatzi kolore iluneko zurezkoak eta ordezko peoia izan daitekeen bat bolizkoa) eta lau zotz-dadoak ere aurkitu ziren. Beheko eskuineko lehenengo bost laukiek I, II, III, X eta “atea” edo “irteera” esanahia duen hieroglifoa daramate, hurrenez hurren.
Hurrengo dinastiei dagozkien jokoak ere aurkitu dira. Taula ugari agertu da; batzuk peoiekin eta zotzekin (dadoak) eta guzti; Tutankamon-en (1347-1339) hilobian aurkitutakoa, esaterako, ederrena da, dudarik gabe, bolizkoa eta ebano-zurezkoa.
Tutankamonen hilobi ezagunean aurkitu zuten. Mahai hau, beste kutxak bezala, itzulgarria da: aurpegi batek senetaren taula bat du, bere hogeita hamar laukiekin, eta, azpian, hogei laukiko jokoaren taula bat dago.
Hilobi askotako hormako pinturek hildakoa erakusten digute jai-afarian, dantzariek eta musikariek entretenituta, eta senetean bere emaztearekin edo senide batekin ari dela. Ramses III.a (o.a.a. 1182-1151) Medinet Haboo tenpluko atean bi emakumerekin senetean jokatzen ari dela ikus daiteke. Idazki erlijiosoek diotenez alde egin dutenak senetean aritzen dira heriotzaz haraindi. Senet berriena grafito batean aurkitu da Denedera-ko Hator-en tenpluko sarrerako teilatuan, eta o.a. I. mendekoa da.
Nina de Garis Davies (1881–1965), tenpera paperean.
Jatorrizkoa: Nefertariren hilobia (QV 66),
Erreginen harana, Biban el-Malikat, Tebas, Egipto.
Inperio Berria, XIX. dinastia, o.a.a. 1279–1213 inguruan.
The Metropolitan Museum of Art, New York.
Inperio Berrian, Tebas inguruan antolaturik, irudikapenak ugariagoak dira. Hilkutxen paretetan dela edo maila handiko hildakoen inguruan jarritako papiro-biribilkietan dela funtsezko aldaketa bat nabari da: jokalari bakar batek aurkari ikusezin bati aurre egin behar dio, adibidez, Nefertariren hilobian.
Izan ere, seneta dagoeneko ez da dibertsio arina, hildakoaren arimak jokatu behar duen benetako partida baten tresna bihurtu da, eternitatea helburu duena. Lehiatzaile misteriotsua Mehen zintzoa, suge-jainko babeslea besterik ez da, poztu egin behar dena. Jainkoa garaitua izango da -testu sakratuaren idazleak esan du papiroan, patua uxatzeko-, baina, jokalari on batek bere bedeinkapena eman eta hildakoa Ra-ren txalupan hartu du hitz hauekin: “Justifikatuta zaude”.
Aztarnen ezaugarriak
Ludeme proiektu digitalaren datu-baseak aipatzen dituen 285 objektu horietako batzuk kontserbazio-egoera onean heldu zaizkigu. Hiru mota dira nagusi: lauza motako taulak, grafito-taulak eta kutxa motako taulak. Lauza motakoak maiolikaz, zurez, kareharriz, arbelez edo papiro batean eginak dira. Garai Arkaikotik Inperio Ertainera erabili ziren, o.a.a. 3000-1660, gutxi gora-behera. Orduan, kutxa motakoekin ordezkatu ziren, nahiz eta beranduago berriro erabili ziren. Inperio Ertaineko (o.a.a. 2050-1750) taula gehienak dekoratuak dira lauki batzuetan, eta oso gutxi dira irudirik gabeak; garai hartan dekorazio sekularra erabiltzen zen. Inperio Berrian (o.a.a. 1550-1070), aldiz, dekorazio gehiena erlijiosoa zen; horrek pentsarazten digute jokoak funtzio erlijiosoa irabazia zuela. Bestalde, Inperio Berriko lauza-taula gehienek bi aldeetan zuten dekorazioa, seneta alde batean, eta beste joko bat bestean; bigarrenak, askotan, 33 lauki edo zirkulu zituen.
Grafito-taulak lazki margotuak ziren objektu eramangarrietan, espaloi-puzketan, tenpluetan, hilobietan… Garai zaharretakoak dira gehienak. Inperio Zaharreko (o.a.a. 2700-2200) taulak, oro har, 3´10 laukiko taula osatzen dituzten lerroak dira; taula berrienak, greziarren eta erromatarren garaikoak, ordea, landutako sakonuneak dira. Taula hauek irudi batzuk daramatzate; baina beti azkeneko bost laukietan; orokorrean dekorazio sekularra zerabilten.
Kutxa motako taula gehienak bi aldekoak ziren eta zurez, maiolikaz, boliz edo harriz eginak ziren. Kutxen kanpoko aldean, laukiak landuak ziren eta, barruko aldean, tiradera bat sartzeko egokitzen zuten, peoiak eta zotzak gordetzeko. Kutxaren alde batean seneta zegoen, eta bestean, hogei laukiko jokoa egoten zen. Taula hauek XVII. dinastian garatu ziren eta Asiatik ekarri berria zen hogei laukiko jokoaren eragina izan zuten. Berez, kutxen aldeetan agertzen den dekorazioaren orientazioak diosku seneta gutxitan zegoela kutxaren goiko aldean, non hogei laukiko jokoa egoten baitzen. Ezagutzen den kutxa motako senetaren lehen taula da aldi berean Egipton ezagutzen den hogei laukiko jokoaren lehen taula.
Lauza motako taulak eta grafito-taulak garai guztietan agertu dira; kutxa motakoak, aldiz, XVII. dinastiaren bukaeratik (o.a.a. 1550) XIX. dinastiako Ramses-en erreinura arte (o.a.a. 1279-1213); hala ere, biziraun duten taula gehienak kutxa motakoak dira, 41 kutxa.
Taula
Tebas, Inperio Berria, XVIII. dinastia, o.a.a. 1390-1353 inguruan.
Faiantza, 5,5 cm × 7,7 cm × 21 cm.
Brooklyn-go Museoa, Charles Edwin Wilbour Fund
Taula peru edo per (etxe) izeneko hogeita hamar laukitan dago banaturik, hamar laukiko hiru ilaratan; horietatik bost laukik eraman ohi dituzte hieroglifoak. Horrek iradokitzen du bost lauki horiek esanahi berezia zutela jokoan. Taula simetrikoa ez izateak ere iradokitzen du ibilbidea lineala zela eta bi jokalariek ibilbide bera egin behar zutela.
Inperio Zaharrean (o.a.a. 2700-2200), hogeita seigarren laukiak nfr (edertasun) darama, hogeita zazpigarrenak X darama, hogeita zortzigarrenak III darama eta hogeita bederatzigarrenak II darama. Inperio Ertainean (o.a.a. 2050-1750), X daramate hamabosgarren eta hogeita zazpigarren laukiek, nfr (edertasun) darama hogeita seigarren laukiak, III darama hogeita zortzigarren laukiak eta II hogeita bederatzigarren laukiak.
Marken erabilera erregularragoa da eta nfr ikurraren posizioak Inperio Ertaineko taulen orientazioaren aldaketa erakusten du. Garai horretako taulen beste ezaugarri bat da hogeita sei, hogeita zortzi eta hogeita bederatzigarren laukien gainean dauden kurbak, horien esanahia ezagutzen ez bada ere. Inperio Berrian (o.a.a. 1550-1070), taulen orientazioa berriro aldatzen da, eta Inperio Zaharrekoa berreskuratzen dute. Hasieran ohiko markak bazituzten ere, XVIII. dinastian marka hobetsiak hauek ziren: hogeita seigarren laukiak nfrw darama, hogeita zazpigarren laukiak mw (urarekin lotutako arriskua) darama, hogeita zortzigarren laukiak bꜢw darama eta hogeita bederatzigarren laukiak bi lagun. Baina aldaketa gehiago egon ziren; jainkoek hartu zituzten azken bost laukiak, kokapen hobetsiena hau izanik: nfrw, Hapy, ntrw (hiru jainko), ntrwy eta Horus. Horietaz gain, beste lauki batzuk ere dekoratu zituzten, bereziki hamabosgarrena. XX. dinastiatik aurrera, urriagoak dira bai taulak bai irudikapenak. Aurkitu diren taulak ez dira kutxa motakoak eta ez daramate hogei laukiko jokoa atzean, bai ordea hogeita hamahiru laukiko joko berria. Laukiko dekorazioa Inperio Berrikoaren jarraipena da; hogeita seigarren laukiak nfr edo nfrw darama, hogeita zazpigarren laukiak mw, X edo Hapy darama, hogeita zortzigarren laukiak “hiru” edo ntrw darama, hogeita bederatzigarren laukiak “bi” edo ntrwy darama, eta hogeita hamargarren laukiak Horus darama.
XVIII. dinastiaren bukaera – XIX. dinastia (o.a.a. 1327-1186).
Zura, 36 cm × 12 cm × 7 cm.
© 2005 Musée du Louvre / Christian Décamps, E 2710
Markak errenkada baten bukaeran agertzen direnez, badirudi hori dela ibilbidearen bukaera. Azken laukiak, hogeita hamargarrenak, maiz ‘etxe’ edo lasterketaren helburua adierazteko har daitekeen hieroglifo bat darama. Bestalde, 15. laukia ere maiz dago markaturik. Lauki horien esanahia ulertzeko, oraindik iturri onena Turingo papiroa da, XIX. mendean bildutako XX. dinastiako papiro-zatien multzoa; horri esker badakigu 15. laukia Berpizkundearen Etxea dela, ânkh atea (crux ansata, gurutze kirtenduna) Bizitzaren ikurra. 26. Laukia Edertasunaren Etxea da, estimatu beharrekoa, Uraren Etxe beldurgarriaren aurretik dagoelako, putzu kaltegarri moduko bat non bertan erortzen den peoi dohakabea itotzen den. Batzuetan inskripziorik ez duen 30. laukiari dagokionez, partida irabazteko helburua izango litzateke, atalondo bat ez bada, eta helmuga taulatik haragoko 31. lauki birtualean egonik. Wolfgang Decker-en iritziz, 15. laukiak, Berpizkundearen Etxeak, eta 26. laukiak, Edertasunaren Etxeak, esanahi positibo zuten; 27. laukiak, Uraren Etxeak, aldiz, saihestu beharrekoa zen. Azken horretan erortzeak peoia 15. laukira bidaltzen zuen, hortik berpiztearena. Azken hiru laukietatik dadoen jaurtiketa zehatza behar zen peoiak ateratzeko, 31. lauki teoriko batetik.
El-Balyana, Abidos, Egipto. Inperio Berria, o.a.a. 1307-1070.
Faiantza beiraztatua, 26,5 cm × 9,1 cm.
The Walters Art Museum, Baltimore.
Hauek dira Turingo papiroak ematen dituen laukien esanahiak: 1. Tot-en etxea. 2. Djed pilarearen eta Isis-en korapiloaren etxea. 3. Neit-en etxea. 4. Ezezaguna. 5. Maat-en etxea. 6. Tenet-en lehen etxea. 7. Hogeita hamarren auzitegiaren etxea. 8. Tenet-en bigarren etxea. 9. Djed pilarearen Isis-en korapiloaren etxea. 10. Uadyet-en etxea. 11. Mut-en etxea. 12. Orion-en etxea. 13. Bizitzaren etxea. 14. Eguzkiaren igarobidearen etxea. 15. Berpizkundearen etxea. 16. Filet-en etxea. 17. Arrantza tresnen etxea. 18. Ro-Peker-eko etxea. 19. Lemaren etxea. 20. Ogiaren etxea. 21. Ba-ren etxea. 22. Listuaren etxea. 23. Libazioen etxea. 24. Zirga-sokaren etxea. 25. Papiro-arboladiaren etxea. 26. Edertasunaren etxea. 27. Uraren etxea. 28. Bi egien etxea. 29. Re-Atum-en etxea. 30. Horus-en etxea.
Peoiak
Inperio Berria (o.a.a. 1550 -1069).
Faientza silizeoa.
© 2004 Musée du Louvre / Georges Poncet
Jokoaren peoiak itxura desberdinekoak ziren bi jokalarientzat, irudi geometriko soilak -konoak, botoiak, txirrikak-, kasu batzuetan, lehoien, txakalen edo jainkoen buruak, beste batzuetan, boliz ederki landuak edo faiantza urdin edo turkesaz modelatuak, buztinez, harriz, brontzez edo hezurrez. Batzuetan taula-jokoen erabileraren froga bakarrak dira, erabili ziren materialak ez zirelako galkorrak. Inperio Zaharrean (o.a.a. 2700-2200) eta Ertainean (o.a.a. 2050-1750) zazpi peoi erabiltzen ziren. Peoiek kupula itxura zuten eta aldeen peoiak tamainaz edo goiko aldean helduleku moduko bat zutelako bereizten ziren.
Irudikapen batzuetan, peoiak banaturik ikus ditzakegu alde batera eta bestera; esaterako, Nefertariren hilobian, Erreginen harana, Biban el-Malikat, Tebas, Egipto. Inperio Berria, XIX. dinastia, o.a.a. 1279–1213 inguruan. Beste batzuetan, peoiak txandaka daude kokaturik; adibidez, VI. dinastiako Teti faraoiaren bisir Mereruka-ren mastaban ikus daitekeena, Sakkara, o.a.a. 2350-2190 inguruan, edo Sen.nedjem-en hilobiko atearen atzealdean.
Inperio Berrian (o.a.a. 1550-1070) bost peoi erabiltzen ziren eta peoiak hogei laukiko jokoarekin partekatzen ziren. Hori izan daiteke arrazoi bat zazpi peoitik bostera igarotzeko. Forma konikoak, heldu leku batekin goiko aldean, eta txirrikak erabiltzen ziren gehien. Kono itxura da hieroglifoetan erabiltzen dena joko-piezak adierazteko. Ikur hori ibꜢ (dantza) hitzarekin lotuta dago; piezak, beraz, dantzariak dira.
XIX. edo XX. dinastia (?).
Konposizio berde beiratua, 4,3 cm altu.
© The Trustees of the British Museum.
(antzinako jainko egiptoarra).
XIX. edo XX. dinastia (?).
Konposizio berde beiratua, 4,2 cm altu.
© The Trustees of the British Museum.
Peoiak figuratiboak ere izan zitezkeen: Nubiako gatibuak, txirula jotzaileak, musikariak edo arkulariak. Bilduma bateko hamar peoik Bes-en burua dute, ahau (borrokalari) izeneko azpimunduko jainkoak, zeinek eguzki jainkoa defendatzen baitzuten azpimunduan. Txakala ere jokalarientzako ordezkaria zen, hildakoak eta eguzki jainkoa babesteko gaitasuna baitzuen. Peoien beste animalia-itxura batzuk lehoiak, txoriak, ahariak, zaldiak eta katuak ziren. Peoi gehienak banaka daude bildumetan inongo jokorekin erlazionatu gabe eta, batzuetan, zaila da joko-pieza bat denik ziurtatzea. Peoi gutxi batzuek faraoi baten edo partikular baten izena daramate.
Inperio Berriko frogek erakusten dute peoiak goiko ezkerreko laukitik eskuinera, bigarren lerrora jaitsi eta ezkerrera eta hirugarren lerrora jaitsi eta eskuinera mugitzen zirela. Ilustrazioek iradokitzen dute jokalariak hasten zirela haien bosna peoiak txandaka jarrita lehenengo errenkadan. Ustezko helburua peoiak ‘etxe’ra eraman eta taulatik ateratzen lehena izatea zen, hogeita hamargarren laukitik edo hurrengo lauki teoriko batetik. Taula batzuek elkargune altxatuak izateak eta, agerian denez, piezak pilatu ezinezkoak izateak frogatzen du lauki bat pieza bakar batek har dezakeela aldi berean. Inperio Ertaineko taula gehienetan, aldiz, bide hori alderantziz egiten zen.
Zotzak
Zotzak 4tik 6rako multzoetan aurkitu dira I. dinastiatik. Zotz bakoitza laua da aurpegi batetik, askotan zuriz margotua, eta biribildua bestetik, beltza edo iluna. Hainbat hipotesi desberdinak daude puntuazioei buruz; horietako baten arabera, jaurtiketa batean gora geratzen diren aurpegi zuriak adina puntu lortzen dira, eta lau aurpegi beltzak geratzen badira gora begira, 5 puntu lortzen dira; beste batean, azkeneko jaurtiketak 6 puntu balio du. Bost edo sei zotzekin antzekoa egiten da, 1 eta 7 puntu artean lortuz.
Zotzen ordez, tortolosak ere agertu dira senetaren taulekin batera, baita pospolin-dado bat ere. Tortolosak oso argi agertzen dira lehenengo aldiz senetarekin lotuta XVII. dinastian. Badirudi tortolos pare bat lau zotzekin zela trukagarria, bi multzoak batera agertu direlako hainbat kasutan. XIX. dinastian (o.a.a. 1291) baino ez zituzten tortolosek zeharo ordezkatu zotzak. Ez dago argi jokalari bakoitzak tortolos bat jaurtitzen zuen, edo biek biak; izan ere, irudi anbiguo batzuetan tortolos bat ikusten da jokalariaren eskuan; aldiz, beste irudi batzuek argi erakusten dute jokalariak bi tortolos dituela eskuan.
Sinbolismoa
XIX dinastia, o.a.a. 1280 inguruan.
Zur pintatua eta iztukatua, h: 135 cm.
Kairo, Egiptoko Museoa.
Egiptoarrentzat seneta denbora-pasa atsegina izateaz gain, esanahi sinbolikoa eta mistikoa zuen. Taulako laukiak etxeak ziren; batzuetan hieroglifoak daude eta gainerakoetan jainkoak bizi ziren. Peoiak (lehoiak, txakalak…) jainkoen laguntzarekin mugitzen ziren eta arimak hildakoen munduan zehar ibiltzea sinbolizatzen zuen. Hilen liburua ospetsuak argi eta garbi adierazten du senetak garai batean sugearen joko zaharraren zentzu metafisikoa jaso zuela. Mundu honetatik hildakoenera iristeko bidea da. XVIII. dinastiatik (o.a.a. 1550- 1295) senet jokoak esanahi erlijiosoa hartuko du. Hildakoa senetean jokatzen erakusten duten eszenen azpian, Hilen Liburuko kapitulu baten amaiera transkribatzen da. Hildakoak, pabiloi batean eserita, aurkari ikusezin baten aurrean senetaren partida bat jokatzen du. Joko honetan irabaztea behe-munduko izakien gaineko garaipentzat jotzen zen, eta munduari beste mundu bat atxikitzeko aukera ematen zuen; hortik dator jokoaren "igarotze" izena. Horregatik, eszena hori askotan sartzen da hileta-irudikapenetan. Badirudi bi joko mota egon zitezkeela aldi berean: bata denbora-pasa gisa jokatzen zen, eta bestea erritual samarra, nahiz eta azken hori ikonografiaren bidez baino ez den agertzen. Sen.nedjem-en hilobiko atearen atzealdean, (Deir el-Medina, Luxor, XIX dinastia, o.a.a. 1280 inguruan). Sen.nedjem eta haren emazte ly.Neferty erakusten dituen eszenaren azpian, seneta gogorarazten duen Hilen Liburuko LXXII. kapituluaren amaiera transkribatzen da:
Liburu hau lurrean ezagutzen duenari edo bere sarkofagoaren gainean idatzita dagoenari dagokionez, maite dituen alderdi guztiak eguneratuko ditu. Bere lekura itzuliko da, atzera bota gabe. Ogia eta garagardoa emango zaizkio, eta Osiris-en aldareetako haragiarekin ondo elikatuko da. txufen zelaietara joan daiteke [Osirisen] dekretuaren arabera, eta han garagarra eta espelta emango zaizkio. Orduan, lurrean zegoenean bezala loretsua izango da eta nahi duena egingo du [Duat-en dauden] jainko horiek bezala. [Liburu] hau eraginkorra da, [milaka aldiz].
Nekropoliko irteera eta itzulerako transfigurazioak eta argiztapenak hastea. Distiratsua izatea, Mendebalde ederrean, egunean ateratzeko eta nahi diren eraldaketa guztiak egiteko moduan, [papiroaren] babespean eserita senet-ean jokatu [ondoren]; gero arima bizi bat bezala ateratzeko, Osiris, egiaren lekuko zerbitzariaren eskutik. Sen.nedjem, justifikatua, eta haren emaztea, ly-Neferty, etxeko maistra, justifikatua.
Jokoa lasterketa bat da, non fitxak aurkariek baino lehenago atera behar diren taulatik. Jokoaren jatorrizko arauak ezezagunak dira, baina berreraikitze batzuk egin dira hilobietako marrazkietatik, inskripzio-zatietatik eta joko-taulako marrazki hieroglifikoetatik bertatik abiatuta. Testuek bi irakurketa-maila dituzte; bertan elkartzen dira joko-arau batzuk Egiptoko sinesmen eta mitoen oihartzunarekin. Errealitateak eta sinboloak parte hartzen dute ikertzaileak berak ere baliotasuna bermatu ezin duen testuinguru batean. Horrek joko zaharren arauak berreraiki nahi dituzten adituen zailtasunak erakusten ditu.
Osagaiak eta hasiera
Taulak 3×10 lauki ditu. Taulek ez dute beti lauki berdinak margoturik.
Bi jokalarik hartuko dute parte.
Jokalari bakoitzak duen peoi kopurua aldaeraren araberakoa da.
Dado gisa erabiltzen direnak ere aldaera batetik beste batera aldatzen dira. Bi aurpegiko zotzak izaten ziren hasieran, aurpegi bat laua da eta bestea biribildua, eta, beranduago, tortolosak edo lau aurpegiko dadoak ziren.
Arauak
Oso herrikoia izan arren, aurkitutako papiroek ez digute informazio zehatzik eman jokatzeko eraz. Hala ere, arkeologoek eta historialariek egindako lanari esker, senetaren arauak eraiki ahal izan dira. Hona hemen bost aldaera desberdin, tauletan edo peoi kopuruan dira desberdinak. Taula honetan laburbildu ditugu ezaugarriak:
| Nortzuk | Taula | Peoiak | Dadoak | |
|---|---|---|---|---|
| 1. aldaera | R. C. Bell eta M. Cornelius | Inperio Zaharra | 10na |
Lau aurpegiko dadoa: 1-2-3-4 |
| 2. aldaera | G. Jéquier eta E. B. Pusch | Inperio Zaharra | 5na |
Lau zotz: 1-2-3-4-6 |
| 3. aldaera | R. C. Bell | Inperio Ertaina | 10na |
Lau zotz: 1-2-3-4-5 |
| 4. aldaera | T. Kendall | Inperio Berria | 7na |
Lau zotz: 1-2-3-4-5 |
| 5. aldaera | D. Skiryuk eta E. Gurevich | Inperio Berria | 5na |
Lau zotz: 1-2-3-4-5 |
1. aldaera
Lehenengo aldaera hau R. C. Bell-ek eta M. Cornelius-ek proposatu dute.
Jokalariek 10na peoi dauzkate: lehoi zuriak eta lehoi beltzak. Taularen lehenengo bi errenkadetan kokatuko dira txandakaturik.
Dado luze bat erabiliko da, zeinean I, II, III eta X ikurrak dauden (1, 2, 3 eta 4).
Lehoi bat lauki hutsera edo aurkariak betetzen duen laukira mugi daiteke. Azken kasuan, lehoia harrapatu eta taulatik atera egingo du.
Jokalariek ezin dute lehoi bat baino gehiago lauki batean eduki.
Lehoi beltzak hasiko dira.
Dadoa jaurtita 2 atera badu, lehoi aurreratuena soilik mugitu ahal izango du; 1 atera badu, edozein lehoi harrapa dezake; 3 atera badu, edo lehoi aurreratuena mugitu edo lehoi bat harrapa dezake; 4 atera badu, bi lehoi aurreratuenetako bat mugi dezake soilik.
Jokalariek txandaka mugituko dute eta aurrera baino ezin dute egin.
X, III, II eta I markaturiko laukietan dagoen lehoia ezin da harrapatu eta botaldiko emaitza zehatza beharko du taulatik ateratzeko. 
markaturiko laukian dagoen lehoia salbu dago, baina lehenbailehen mugitu beharko da. Hori arau orokorra da, markaturiko bost laukietan.
Taulatik lehoi bizi gehien ateratzen duena izango da garailea.
2. aldaera
Aldaera hau Gustave Jéquier arkeologo suitzarrak osatu du eta Edgar B. Pusch egiptologo alemanak baieztatu du ikerketa sakonak egin ondoren.
Amenhotep III.aren izena daraman Brooklyn-go Museoko senet jokoaren kutxan oinarritutako irudia.
Jokalariek 5na peoi dituzte: zuriak eta beltzak. Bi aurpegiko lau zotz dira dadoak, aurpegi bat laua eta bestea biribildua. Hamar peoiak goiko errenkadan kokatzen dira txandakaturik, zuriak lauki bakoitietan eta beltzak bikoitietan.
Lehenengo eta hirugarren errenkadetan peoiak ezkerretik eskuinera mugituko dira; bigarrenean, aldiz, eskuinetik ezkerrera.
Helburua, peoiak lehenengo errenkadatik bigarrenera eta hirugarrenera eraman eta irteera-laukitik (hogeita hamargarrenetik) taulatik ateratzea da.
Peoia mugitzeko lau zotzak jaurtiko dira, puntuazioa honakoa izanik:
Aurpegi lau bat ahoz gora puntu bat
Bi aurpegi lau ahoz gora bi puntu
Hiru aurpegi lau ahoz gora hiru puntu
Lau aurpegi lauak ahoz gora lau puntu
Lau aurpegi biribilduak ahoz gora sei puntu
Jokalariek txandaka jaurtiko dituzte zotzak, bietako batek puntu bat lortzen duen arte. Lortu duenak peoi beltzak erabiliko ditu eta peoi aurreratuena aurrera mugituko du, 1. errenkadatik 2. errenkadara (10etik 11ra).
Lehenengo mugimendua egindakoan jokalari berak segituko du jokatzen. Hurrengo jaurtiketan 1, 4 edo 6 ateraz gero, edozein peoi mugituko du (puntu adina lauki aurrera) eta jokatzen segituko du. 2 edo 3 ateraz gero, nahi duen peoia mugituko du puntuak adina lauki eta gero txanda beste jokalariari pasatuko dio.
Bigarren jokalariak lehen mugimenduan peoi aurreratuena (9koa) mugituko du, baina gero nahi duen peoia mugitu ahal izango du. Txanda, 2 edo 3 ateratzen duenean bukatuko zaio.
Peoiak beste peoien gainetik jauzi eginez aurrera daitezke.
Peoi bat aurkako bat dagoen laukira heltzen bada, hori atzeratu egingo da heldu berri den peoia zegoen laukira.
Bi peoi ezin dira lauki berean egon.
Ondoz ondoko laukietan dauden talde bereko bi peoik elkar babesten dute aurkakoaren erasoetatik. Ondoz ondoko laukietan dauden talde bereko hiru peoik bloke babeslea osatzen dute. Ezin zaie eraso eta ezin dira aurreratu. Baina bere taldeko beste peoiei pasatzen uzten diete.
Aurreratzeko erabili ezin den jaurtiketa atzeratzeko erabiliko da. Baina peoi bat ezin da beste bat dagoen laukira atzeratu. Ez aurrera eta ez atzera egin ezin bada, txanda beste jokalariari pasatuko zaio.
X markaturiko laukira (27) heltzen den peoia, 1. laukira eramango da, edo hori beterik egonez gero, libre dagoen lehenengo laukira.
, III, II eta I ikurrez markaturiko laukiak (26, 28, 29 eta 30) babeslekuak dira eta peoiei ezin zaie hor eraso.
Jokalari batek bere peoi guztiak 3. errenkadan jarri dituenean has daiteke taulatik ateratzen, 30. laukira (I) zehazki heltzen diren heinean.
Hirugarren errenkadan dauden peoietako bati eraso eginez gero, geratzen diren beste peoiak ezin dira taulatik atera erasotako peoia 3. errenkadara eraman arte.
Bere peoiak taulatik ateratzen dituen lehenengoa izango da irabazlea.
Partida-serie batean, irabazleari puntu bat emango zaio irteera-errenkadan geratzen den peoi bakoitzeko (babeslekuetakoak izan ezik), bina puntu 2. errenkadan daudenen truke eta hiruna puntu 1. errenkadakoen truke.
3. aldaera
Hirugarren aldaera hau R.C. Bell-ek proposatu du.
British Museumean dagoen senet jokoaren kutxa batean oinarritutako irudia.
Aldaera honen helburua peoiak taulako posizio batera eramatea da. Jokalariak 10na peoirekin hasiko dira. Puntuazioa aurreko aldaerarena bera da. Diferentzia bakarra, lau aurpegi biribilduak ahoz gora 5 puntu balio izatea da.
Aurpegi lau bat ahoz gora puntu bat
Bi aurpegi lau ahoz gora bi puntu
Hiru aurpegi lau ahoz gora hiru puntu
Lau aurpegi lauak ahoz gora lau puntu
Lau aurpegi biribilduak ahoz gora bost puntu
Partida hasieran ez dago peoirik taulan.
Jokalariek zotzak txandaka jaurtiko dituzte eta peoiak I, II, III, X edo ikurrez markaturiko laukietan kokatuko dituzte, hurrenez hurren, 1, 2, 3, 4 edo 5 puntuak lortu badituzte. Bost lauki horiek sarrera-laukiak dira.
Laukietan peoi bat bakarrik egon daiteke. Lortutako puntuazioari dagokion sarrera-laukia beterik badago, txanda aldatu egingo da.
Jaurtiketa bakoitzean jokalariak beste peoi bat sartu ala peoi bat markaturiko lauki batetik mugitu ahal izango du.
Peoiak 1. errenkadan eskuinera, 2. errenkadara igo eta ezkerrera eta 3. errenkadara igo eta eskuinera mugituko dira.
Markaturiko laukietan peoiei ezin zaie eraso.
Bosgarren laukitik pasatu denean eta peoi bat dagoen laukira aurkako peoi bat heltzen denean, zegoena taulatik atera egingo da eta bidea hasi egin beharko du berriro.
Bere peoi bat azkeneko laukira (30) sartzen duen jokalariak 5 puntu irabaziko ditu eta jokoaren jarraipena erabakiko du. Gainerako peoiak lauki bakoitietara eraman beharko ditu, aurkakoak bereak lauki bikoitietara eraman beharko dituelarik.
Jokoa peoi guztiak, dagokien ordenan, goiko eta erdiko errenkadetan kokaturik daudenean bukatuko da.
Azkeneko laukian (30) dagoen peoiari ezin zaio eraso.
Bere peoiak dagozkien laukietan kokatzen dituen lehenak irabaziko du eta 10 puntu lortuko ditu. Horrez gain, aurkakoak bere peoiak dagozkien laukietan kokatu arte egin behar duen mugimendu bakoitzeko, beste puntu bat jasoko du.
4. aldaera
Arau hauek Timothy Kendall-en lana dira: Passing Through the Netherworld: The Meaning and Play of Senet, an Ancient Egyptian Funerary Game, (Azpimundura iraganez: senet-aren esanahia eta jokoa, Antzinako Egiptoko hilobi-jokoa). The Kirk Game Company, Belmont, 1978.
Hesy-Re-ren hilobiko hormako irudian oinarritutako irudia.
Jokoaren aldaera honek zazpi peoi ematen dizkio jokalari bakoitzari. Jokoaren hasieran, peoi guztiak taulan, 1. laukian altuekin hasi eta lehenengo hamalau laukietan altuak eta baxuak txandakatuz.
Karratu batzuk honela daude markatuta:
15. laukia Berpizkundearen Etxea da, taulan ankh batez markatua.
26. laukia Edertasunaren Etxea da, zirkulu batez markatua.
27. laukia Irainaren Etxea da, urez markatua.
28. laukia Hiru Egien Etxea da, III batez markatua.
29. laukia Re-Atum-en Etxea da, II batez markatua.
30. laukia azken laukia da, I batez markatua.
Peoi baxuak hasiko dira, lau zotzak jaurtiz.
Zotzen marka gorriak gora geratzen direnean, puntu bana zenbatuko da. Lau zotzen marka beltzak gora geratzen direnean, bost puntu zenbatuko dira.
Zotzak jaurti ondoren, peoi bat aurrerantz mugituko da zotzek adierazten duten lauki kopurua, ahal bada. Peoi bat mugi daiteke lauki huts batera edo aurkari isolatu baten peoia dagoen laukira (peoi bat isolaturik dago bere kide bat ez badago ondoko laukietan. Peoi bat ezin da mugitu peoi kide bat edo aurkariaren peoi babestu bat dagoen laukira (peoi bat babesturik dago gutxienez beste peoi kide baten ondoan badago).
Mugitzen ari den peoi bat aurkariaren peoi isolatu baten laukira iristen bada, aurkariaren peoia mugitzen ari den peoiaren laukira joango da.
Aurrerako mugimendurik egiterik ez badago, peoi batek atzera egin behar du. Atzerantz doanean, aurkariaren peoi isolatu baten laukira iristen bada, aurkariaren peoia mugitzen ari den peoiaren laukira aurreratuko da.
Ibilbidean, murrizketa gehiago daude. Peoi batek ezin du Edertasunaren Etxetik igaro, bertan geratu gabe. Edertasunaren Etxetik, peoi batek aurrera jarrai dezake, zotzen jaurtiketaren arabera, hurrengo lau laukietara.
Peoi bat Irainaren Etxean erortzen bada, jabeak zehapena izanen du. Uneko txanda amaitzen zaio, eta, hurrengo txandetan, jokalari horren beste edozein peoi ezin da mugitu peoia uretatik atera arte. Peoi bat uretatik atera daiteke Berpizkundearen Etxera mugituz zotzak jaurti beharrean. Bestela, zotzak jaurti egin daitezke eta peoia aska egin daiteke (ikus aurrerago) lauko jaurtiketa zehatz batekin. Azken aukera hori jokalariari taulan geratzen zaion peoi bakarra denean soilik gomendatzen da. Hala ere, Berpizkundearen Etxea beteta badago (edozein peoirekin, babestuta edo ez), peoia ezin da hara mugitu eta zotzak jaurti egin behar dira.
Peoiak taulako azken bost laukietatik atera daitezke tiro zehatz batekin. Hiru Egien Etxeko eta Re-Atum-en Etxeko peoiak ezin dute taulan gehiago aurreratu, hiruko edo biko jaurtiketa zehatzekin aterako baitira, hurrenez hurren. Ateratzerik ez badago, eta taulan mugitzeko beste peoirik ez badago, lauki horietako edozeinetan dagoen peoi bat atzera mugituko da Irainaren Etxera. Peoi bat edozein jaurtiketarekin atera daiteke taulako azken laukitik.
Peoiak erasotzeko kasu berezi batzuk daude. Lehenik eta behin, mugitzen ari den peoi bat taularen azken hiru laukietan isolatuta dagoen peoi bat dagoen laukian erortzen bada (Edertasunaren Etxetik mugitzean baino ezin da egin), peoi isolatua ez da Edertasunaren Etxera itzultzen, baizik eta Irainaren Etxera eramaten da; Irain Etxea dagoeneko beteta badago, Edertasunaren Etxera itzuliko da peoia. Irainaren Etxeko peoiak ez daude inoiz babestuta, kontuan hartu gabe zein peoi dauden ondoko laukietan. Peoi bat Irainaren Etxean dagoenean erasotzen bada, laukiak trukatuko ditu erasotzailearekin, beti bezala: hau hobari atsegina da uretan trabatutako peoientzat!
Jokalari baten txanda bi edo hiruko jaurtiketa batekin mugitu ondoren amaitzen da. Jokalariaren txanda amaituko da peoi bat Irainaren Etxean erortzen bada, edo jokalariak Irainaren Etxetik peoi bat erreskatatu badu zotzak jaurti beharrean, edo jokalariak huts egin badu Irainaren Etxeko peoi bat erreskatatzen, lau bat jaurtiz. Baina bateko, lauko edo bosteko jaurtiketa batekin mugitu ondoren, jokalariak berriro jaurtiko du.
Taulatik peoi guztiak ateratzen dituen lehen jokalaria da irabazlea.
5. aldaera
Laugarren aldaera hau Dmitriy Skiryuk-ek proposatu du eta Eli Gurevich-ek bere webgunean jaso du eta azalpen batzuk gehitu dizkio, jarraibide ez oso argiak zeudenean. Egile hauek ustean, historialarien berreraikitze gehienek ez dute joko zirraragarririk egiten, eta oso sinplistak dira. Oso zaila egiten zaie hori sinestea, jokoak antzinatean zuen ospe handia kontuan hartuta. Zaila da bost mila urte atzera egitea eta imajinatzea Egiptoko eta Ekialdeko gizarte haiek zer pentsatzen zuten jokoei buruz. Nire ustez jokoek ez dute zertan arau korapilatsu izan erakargarriak izateko. Skiryukek arau bizigarri hauek proposatzen ditu:
Aldaera honetan jokalariek bosna peoi dituzte eta bi aurpegiko lau zotz erabiltzen dituzte dado gisa.
Peoien mugimenduak taularen goiko ezkerreko laukitik eskuinera bigarren errenkadara jaitsi eta ezkerretara eta hirugarren errenkadara jaitsi eta eskuinera doaz.
Jokalariek txandaka jartzen dituzte haien peoiak lehenengo errenkadan.
Lau zotzak batera jaurtitzen dira. Puntuazioa honela zehazten da:
a. Zotz bat aurpegi lauan lurreratzen bada eta beste hirurak aurpegi biribilean lurreratzen badira, puntuazioa 1 da.
b. Bi zotz aurpegi lauan lurreratu badira eta beste biak aurpegi biribilean lurreratu badira, puntuazioa 2 da.
c. Hiru zotz aurpegi lauan lurreratu badira eta laugarrena aurpegi biribilean lurreratu bada, puntuazioa 3 da.
d. Jaurtitako lau zotzak aurpegi lauan lurreratzen badira, puntuazioa 4 da.
e. Lau zotzak aurpegi biribilean lurreratzen badira, puntuazioa 5 da, hau da, gehieneko puntuazioa.
Jokalariak 2 edo 3 puntu atera badu, jaurtiketa bakarra lortzen du. Jokalariak 1, 4 edo 5 puntu lortzen badu, bigarren jaurtiketa lortzen du.
Jokoa zein jokalarik hasten duen zehazteko, bi jokalariek jaurtitzen dituzte zotzak. 1eko puntuazioa lortzen duen lehena posizio bikoitiko peoiekin jokatuko du eta lehena mugituko du.
Lehen mugimendua egiten duen jokalariak zotzak jaurtiko ditu berriro, zenbat lauki mugituko duten zehazteko.
Dadoen puntuazio bakoitzak zehazten du zenbat lauki mugitzen duen jokalariak, 1etik 5era.
Jokalari batek edozein peoi mugi dezake, betiere mugimendua baimenduta badago.
Ezin dira bi peoi lauki berean egon.
Peoi bat aurkariaren peoi baten gainetik aurrera daiteke, betiere peoi bakarra bada jarraian (hau da, ondoko lauki batean ez badago beste aurkako peoi bat).
Peoi bat bere peoi kideen gainetik aurrera daiteke, lerro (jarrai) batean zenbat dauden kontuan hartu gabe.
Peoi bat aurkariaren peoi bat dagoen lauki batean erortzen bada, peoi hori lauki horretatik atera eta laukia kendu dion jokalariaren peoia zegoen laukira joango da (hau da, bi peoiek posizioak trukatuko dituzte).
Ondoz ondoko bi lauki jokalari beraren peoiek betetzen badituzte, aurkariaren peoiek ezin dituzte aurreratu edo posizioak kendu.
Lauki batean jokalari beraren beste peoi bat badago, ezingo du lauki berean beste peoi bat mugitu. Lauki horrek beteta jarraitzen du jatorrizko peoia kendu arte.
Jokalari beraren hiru, lau edo bost peoi lerro (jarrai) batean lerrokatuta badaude (hau da, ondoz ondoko laukietan), taldearen erdian dauden peoiak harrapa daitezke, baina muturretako piezak ezin dira harrapatu. Beraz, hiru peoi lerro batean badaude, 2. (tarteko) peoia harrapa daiteke; lau peoi lerro batean badaude, 2. eta 3. (tarteko bi) peoiak harrapa daitezke; eta bost peoi lerro batean badaude, 2., 3. eta 4. (tarteko hiru) peoiak harrapa daitezke.
Aurkariaren ondoz ondoko hiru peoi edo gehiago ezin dira aurreratu, ondoz ondoko bi peoi bezala.
Jokalari batek ezin baditu bere peoiak aurrera eraman, atzera egin beharko du aurrera egiteko arau berak erabiliz. Peoiak ezin dira aurrera eta atzera mugitu mugimendu berean. Aurrera egiterik ez badago, jokalariak atzeraka egin behar du norabide berean. Jokalariak aurkako peoi bat harrapa dezake atzerantz joanda, baina, jakina, aurkariak abantaila bat izango luke orduan, posizioen trukeak aurrera daramalako, bi peoiek laukiak trukatzen dituztelako.
Jokalariak ezin badu ez aurrera ez atzera mugitu, jokalariak txanda galduko du. Joan-etorriko mugimendu bakarra egin badaiteke, jokalariak bere txanda ere galduko du.
Jokalariaren peoietako batek 26. laukia pasatu duenean, ez da txandarik galduko. Jokalariak 26. laukitik aurrerako edozein peoi mugitu behar du, dadoen puntuazioa edozein dela ere.
Taulak lauki gutxi batzuk ditu, hieroglifoekin markatuak. Hauek “etxe” deritzen lauki bereziak dira eta arau bereziak dituzte:
15. laukia: Berpizkundearen Etxea
Batzuetan, lauki hori ankh ikur hieroglifikoarekin markatuta egoten da, eta horrek “bizitza” esan nahi du. Lauki horretara itzultzen dira 26. edo 27. tranpa-laukietan erori diren peoiak, jokatzen jarraitzeko. 15. laukian aurkariaren peoia badago eta jokalaria tranpa-lauki batean erori eta hara itzuli behar badu, aurkariaren peoia 1. laukira joango da. 15. laukia jokalari beraren beste peoi batek betetzen badu, peoia hurbilen dagoen aurreko lauki hutsera joango da, hau da, 14. laukira, baldin eta jokalariaren edo aurkariaren beste peoi bat ez badago; kasu horretan, peoia atzerantz eramango da 13. laukira, eta horrela segi. 14., 13. eta abar laukietan dauden aurkariaren peoiak ez dira harrapatzen jokalariaren peoia 15. laukitik atzera doanean. Lauki horiek hurrengo lauki hutsera pasatzen dira.
26. laukia: Per Nefer – Edertasunaren Etxea:
Peoi guztiek lauki honetan gelditu behar dute, baita dadoen puntuazioa altuagoa bada eta lauki hori atzera utz badaiteke ere. Lauki hori ezin da saltatu. Peoi bat 26. laukian erori ondoren, ezin da harrapatu, ezin ditu aurkariaren peoiak harrapatu, ezin du atzera egin, eta ezin ditu beste peoi batzuk aurreratu, jokalariarenak edo aurkariarenak izan. Hala ere, berehala mugimendu gehigarri bat lortzen du.
i. Mugimendu gehigarrirako dadoen puntuazioa 5 bada, peoia taulatik atera eta jokoa amaitu egiten da.
ii. Dadoen puntuazioa 2, 3 edo 4 bada, baina hurrengo lauki guztiak beteta badaude eta ez badago nora joan, peoia 27. laukira –Uraren Etxera– joango da automatikoki, dadoen puntuazioa 1 izan balitz bezala. Hala ere, 27. laukian beste peoi bat badago, jokalariarena edo aurkariarena, peoia 15. laukira –Berpizkunde Etxera– itzuliko da. 15. laukia ere beteta balego, aurreko lauki hutsera itzultzen da, aurreko arauan azaldu den bezala. Hurrengo laukiak beteta ez badaude, peoia horietako batera mugituko da.
27. laukia: Per Mu – Uraren Etxea:
Peoi bat lauki honetan erortzen bada, bigarren jaurtiketa bat lortzen du, eta bigarren jaurtiketako dadoen puntuazioaren arabera jokatuko du.
i. Dadoen puntuazioa 5 bada, peoia 27. laukian bertan geratuko da.
ii. Dadoen puntuazioa 4 bada, peoia taulatik atera eta jokoa amaitzen da.
iii. Dadoen puntuazioa 1, 2 edo 3 bada, peoia 15. laukira itzuliko da, Berpizkunde Etxera.
28. laukia: Hiru Egien Etxea:
Peoi bat lauki honetan erortzen bada, beste jaurtiketa bat lortzen du, eta bigarren jaurtiketako dadoen puntuazioaren arabera jokatuko du.
i. Dadoen puntuazioa 3 bada, pieza taulatik atera eta jokoa amaitzen da.
ii. Dadoen puntuazioa 1, 2, 4 edo 5 bada, 28. laukian geratuko da.
29. laukia: Per Re-Atum – Re-Atum-en Etxea.
Peoi bat lauki honetan erortzen bada, bigarren jaurtiketa lortzen du, eta bigarren jaurtiketako dadoen puntuazioaren arabera jokatuko du.
i. Dadoen puntuazioa 2 bada, peoia taulatik atera eta jokoa amaitzen da.
ii. Dadoen puntuazioa 1, 3, 4 edo 5 bada, 29. laukian geratuko da.
30. laukia:
Peoi bat lauki honetan erortzen bada, ez du bigarren jaurtiketa lortzen eta 30. laukian geratuko da hurrengo txandara arte. Hurrengo txandan, taulatik atera eta jokoa amaitzen da dadoen edozein puntuaziorekin.
Taulatik 5 peoiak ateratzen dituen lehen jokalariak jokoa irabaziko du.